عالمان شیعه:
مجموعه كتاب های عالمان شیعه شرح زندگی مجموع دانشمندان شیعی را از بدو شكل گیری مذهب شیعه تاكنون، با ضوابط پژوهشی امروزین و به زبان فارسی بیان می‌كند و خدمات و زحمات آن ها را برجسته می‌نماید. عالمان شیعه قصد دارد ضمن حفظ اختصار، اهمّ مسائل زندگی خصوصی، اجتماعی، علمی و مذهبی عالمان شیعه در ادوار گوناگون تاریخ هجری را ذکر کند و زندگی هر یك از این دانشمندان را در عرصه های ذیل بررسی نماید: سال و محل تولّد، خانواده، تحصیلات، استادان، شاگردان، رشته و یا رشته های علمی_ تخصصی، آثار، نقش ها (ی اخلاقی، علمی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی و …)، سال و محل وفات و نیز اهمّ منابعی كه دربارۀ آن ها نوشته شده است.
جلد اول این مجموعه، زندگی عالمان دورۀ غیبت صغرا (۲۵۵-۲۹۹ قمری)؛
جلد دوم، عالمان شیعۀ قرن چهارم؛
جلد سوم سدۀ چهارم (حسین بن ابراهیم -علی بن عبّاس) را بررسی کرده است.
جلد چهارم، عالمان سدۀ چهارم (علی بن عبدالله – محمّد بن هارون) را مطالعه و بررسی کرده است.
عاشورا، اربعین و نوروز:
کتاب مجموعه مقالات در زمینۀ عاشورا، اربعین و نوروز اثری است که سه مقاله از آیة‌الله محمّد فاضل استرآبادی را دربرگرفته است. این مقالات پیش از این به صورت پراکنده منتشر شده بودند، ولی به سبب آنکه دربردارندۀ مطالب مفیدی است، در قالب یک کتاب مستقل و با اندکی اضافات و استنادات بیشتر منتشر شده است. همان گونه که از نام کتاب مشخص می‌شود، در این اثر سه مقاله وجود دارد که در موضوعات عاشورا، اربعین و عید نوروز نگاشته شده‌اند. بررسی مسائل مربوط به این سه موضوع و تلاش برای پاسخ دادن به برخی از ابهامات مربوط به آن ها اصلی‌ترین رسالت این اثر بوده است.
تاریخ تشیع در ایران:
در این کتاب توضیحاتی از وضعیت شیعیان ایران در دوره‌های صفویه، افغان‌ها، افشاریه و زندیه ارائه گردیده است. وضعیت سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی شیعیان ایران به صورت برجسته‌تر بیان شده است. از نکات برجستۀ این کتاب توصیف وضع اجتماعی شیعیان است که کمتر به آن توجّه می‌شود.
نقش شیعیان در ساختار حکومت عبّاسیان:
این کتاب نقش شیعیان در بخشی از دورۀ بنی‌عبّاس را بررسی کرده است. اولاً، ساختار حکومتی بنی‌عبّاس، مناصب دولتی و دیوان‌ها توصیف شده‌اند و ثانیاً، چگونگی حضور شیعیان در این ساختار مشخص شده است. در نهایت نیز دربارۀ پیامدهای حضور شیعیان تحقیق شده است.
تاریخ تشیع در ایلام:
ایلام یکی از مناطق غربی ایران است که در طول تاریخ چند قرن اخیر، شاهد حضور شیعیان در آن منطقه بوده است. کتاب تاریخ تشیّع در ایلام گزارشی است از حضور شیعیان در این منطقۀ جغرافیایی؛ البته در فاصلۀ زمانی حکومت سلجوقیان تا انتهای دورۀ قاجار.
این کتاب از سه بخش تشکیل شده که در بخش اول معرفی ایلام، در بخش دوم کیفیت ورود اسلام و تشیّع به این منطقه و در بخش سوم نیز نحوۀ گسترش و نفوذ اسلام و تشیّع در این منطقه ذکر شده است. امام زادگانی که در این منطقه حضور داشته و یا هم‌اکنون در آن منطقه مدفون هستند از عوامل ورود و نفوذ تشیّع به این منطقه بوده که به خوبی معرفی شده‌اند.
کاشان در مسیر تشیّع:
کاشان شهری است که هم پیشینه‌ای طولانی در تشیّع دارد و هم بر جریان‌‌های گوناگون تاریخی تأثیرگذار بوده است. از این رو، نگارش کتابی مستقل دربارۀ تشیّع کاشان ضروری می‌نمود. کاشان در مسیر تشیّع جریان ورود تشیّع به کاشان، عوامل ورود، و چهره‌های تأثیرگذار بر تشیّع این منطقه را در یک فصل بررسی کرده و در فصلی دیگر، به گسترش تشیّع در منطقه پرداخته و شخصیت‌های سیاسی و مذهبی کاشان را نیز معرفی کرده است. این کتاب، تاریخ تشیّع در کاشان را تا ابتدای دورۀ صفویه بیان کرده، ولی مؤلّف این اثر جناب آقای مصطفی صادقی قصد دارند در تحقیقی جداگانه، تاریخ تشیّع کاشان از صفویه تا عصر حاضر را نیز تألیف کنند که – ان‌شاء الله – در آینده شاهد به ثمر رسیدن این اثر نیز باشیم.
تاریخ تشیّع در آذربایجان:
آذربایجان به عنوان یكی از مهم ترین بخش‌های ایران، از دیرباز نقش غیرقابل‌انكاری در بیشتر تحولات این كشور داشته است. همچنین در مقولۀ مذهب نیز در همۀ اعصار ایران، آذربایجان پیشرو و تأثیرگذار بوده است. روزگاری مغان و سپس زردشت سازندۀ افكار مذهبی این كشور بودند. پس از ورود اسلام، گسترش و پذیرش عمومی آن، به ویژه رسمیت تشیّع در سال ۹۰۷ هجری، كه از تبریز شروع شد، تأثیر سرنوشت سازی بر آیندۀ ایران آن روز داشت.
تاریخ تشیّع در آذربایجان به چگونگی ورود تشیّع به آذربایجان، رشد، گسترش و رسمیت یافتن آن در ایران می پردازد و در همین زمینه، سیر تحوّلات سیاسی و مذهبی از ورود اسلام تا رسمیت یافتن تشیّع و علل و عوامل تأثیرگذار در گسترش و رسمیت آن را نیز بررسی می كند.
حکومت شیعی آل کیا:
تشیّع در مسیر ۱۴۰۰ سالۀ خود، فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته، به پیش رفته، گسترش یافته، مؤثر بوده و متأثر گشته است. گزارش هایی از این رویدادها، گاه به اجمال و اختصار در کتب تاریخی ثبت شده و سپس در قرون و دوره های بعد بازخوانی و واکاوی شده است. حکومت شیعی آل کیا از این نمونه است که تقریباً از نیمۀ قرن هشتم هجری تا انتهای قرن دهم هجری برقرار بوده. دربارۀ این حکومت شیعی ۲۵۰ ساله گزارش های پراکنده ای در آثار تاریخی ثبت شده؛ اما در کمال تأسف، هیچ گاه در قالب پژوهش جامع و مستقلی سامان نیافته‌است. از این روی، این اثر تلاش می کند این نقیصه را مرتفع سازد.
قیام های شیعی:
پنجاه سال پس از رحلت پیامبر(ص)، تاریخ، رویداد کربلا را پشت سر گذاشت. شدت و عمق این واقعه و ابعاد انسانی آن به گونه ای بود که با برانگیختن واکنش اقشار و گروه‌های مختلف جامعۀ اسلامی، موجبات شکل‌گیری قیام های خونینی را فراهم آورد. با فاصلۀ اندکی از حادثۀ عاشورا، گروهی از دعوت‌کنندگان یاری نکردۀ امام حسین(ع)، به رهبری سلیمان بن صرد خزاعی و با شعار خون خواهی شهدای کربلا، اولین قیام انتقام‌جویانه از مسبّبان عاشورا را برپا کردند. به دنبال قیام توّابین، قیام های دیگری نیز سر برآوردند. این قیام‌ها عبارت بودند از: قیام مختار ثقفی، قیام زید بن علی، قیام یحیی بن زید، و قیام عبدالله بن معاویه. با عنایت به تأثیر قیام های مزبور در تحوّلات متعاقب تاریخ اسلام، و نیز با توجه به لزوم انجام پژوهش‌های علمی و تحلیلی در باب این قیام ها، این تحقیق حاضر برآن است تا با بهره گیری از چارچوب مفهومی مستخرج از مباحث جامعه‌شناختی، قیام های پنج گانۀ شیعی دوران بنی امیّه را بررسی و گونه‌شناسی نماید.
فصل اول به کلیات اختصاص دارد و در آن، ضمن طرح مقدّمه ای در باب موضوع، مبحثی نیز به بیان روش تحقیق اختصاص یافته است. در فصل دوم، چارچوب مفهومی تحقیق آمده است. در این فصل، مباحث نظری گوناگونی در خصوص تعریف « جنبش های اجتماعی »، وجوه اشتراک و افتراق آن ها با پدیده های مشابه، انواع جنبش ها، و نیز مباحثی در بارۀ سبک رهبری در جنبش‌ها و انواع روش های رهبران جنبش ها برای جلب حمایت پیروان، ارائه شده است. فصل سوم به یافته های تحقیق اختصاص دارد. این فصل بر حسب شاخص های مستخرج از چارچوب مفهومی، در قالب چهار مبحث جداگانه، شامل ماهیت قیام، سبک رهبری و روش های جلب حمایت پیروان، تنظیم شده است. و سرانجام، در پایان نتیجه گیری تحقیق ارائه شده است.
تذکر این نکته ضروری است که هر مطالعۀ علمی، كه با رویکرد تحلیلی و نظری به تحوّلات و وقایع تاریخ اسلام _ به‌ویژه تاریخ تشیّع _ بپردازد، می تواند به روشن شدن ابعاد گوناگون این تاریخ كمك کند. فصل چهارم نیز سبک رهبری و روش‌های جلب اطاعت پیروان در قیام‌های شیعی را بررسی کرده است.
جنبش حسنیان:
این كتاب از آثار مؤسسه شیعه شناسی در عرصۀ مطالعات تاریخی است كه مجموعه جنبش‌های حسنیان در طول قریب سی سال (از ۱۴۵ تا ۱۷۶ هجری) و در این مقطع، پنچ قیام حسنی را بررسی كرده و به چرایی و چگونگی این قیام‌ها، علل و عوامل مخالفت حسنیان با حكومت عبّاسی با عنایت به مشخصه های فكری و سیاسی آن ها و نتایج و پیامدهای آن ها پرداخته است. در فصل دوم ماهیت فكری جنبش تبیین و مشخص شده و در فصل سوم، قیام‌های محمّد بن عبدالله (معروف به نفس زكیّه)، ابراهیم بن عبدالله (معروف به قتیل باخمری)، حسین بن علی (معروف به شهید فخ)، ادریس بن عبدالله و یحیی بن عبدالله مطالعه و بررسی شده است. در فصل چهارم نیز آثار جنبش حسنیان بازگویی شده و در بخش پیوست‌ها، مجموعه نامه ها و سخنرانی‌های مربوط به این جنبش‌ها از منابع اوّلی تاریخی نقل و ترجمه گردیده است.
شیعیان بغداد:
در نگارش تاریخ، گاهی به زمان خاصی توجه می شود، گاهی بر مكان خاصی تكیه می گردد. شهر بغداد در تاریخ اسلام، به لحاظ مكانی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا این شهر مدتی طولانی مركز جهان اسلام بوده و در آن حوادث گوناگونی رخ داده كه بر امت اسلامی تأثیر شگرفی گذاشته است. از جمله گروه هایی كه باید تاریخ آن ها به صورت مشخص و برجسته نگاشته شود، شیعیان هستند كه اساساً مطالعۀ تاریخ اسلام بدون مطالعۀ تاریخ تشیّع و شیعیان بی معناست. از این رو، در كتاب حاضر، تاریخ شیعیان در این مكان حسّاس و مهم، در محدودۀ زمانی ورود طغرل (۴۴۷ق) تا سقوط بغداد (۶۵۶ ق) تحقیق و بررسی شده است. این تحقیق ارزشمند و درخور توجه توسط جناب آقای محمّدطاهر یعقوبی انجام شده و از آن رو كه در این زمینه اثری مستقل منتشر نشده است، خلأ محسوسی را پر می كند.
تعدیل نابرابری های اجتماعی در دولت امام علی:
این كتاب در پی آن است كه تصویری روشن از عدالت گستری امام علی(ع) پس از رسیدن به حكومت ارائه دهد. به همین منظور، ابتدا سیاست های خلفای سه گانه در زمینه، توزیع اجتماعی ثروت و قدرت را شرح داده، به ارزیابی آن ها می پردازد. سپس سیاست های امام علی(ع) در همین زمینه را توضیح داده، با سیاست های خلفای پیشین مقایسه می كند. این كتاب در نهایت، به بررسی علل تغییر نظام سیاسی اجتماعی غیر متعادل دوران خلفا و شكل گیری نظام سیاسی عدالت گرا در دولت امام علی(ع) می پردازد.
زندگی‌نامۀ تاریخی امام علی(ع):
گزارشی است تاریخی از زندگی حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) که به قلم جناب آقای دکتر علی کریمی نگاشته شده است. در این اثر مجموعه گزارش‌هایی که در منابع تاریخی از حضرت امیر(ع) وجود دارد جمع‌آوری شده و البته مواردی که با دیدگاه‌های شیعی ناسازگار بودند نیز مشخص شده است.
در این کتاب، زندگی حضرت علی(ع) به سه دوره تقسیم شده است: دورۀ پیامبر(ص)، دورۀ خلفای سه‌گانه، و دورۀ حکومت حضرت امیر(ع). این کتاب علاوه بر اینکه اطلاعات تاریخی بسیار مناسبی در اختیار عموم خوانندگان قرار می‌دهد، می‌تواند به عنوان متن کمک‌درسی برای دروس «معارف اسلامی»، «تفسیر موضوعی نهج‌البلاغه» و «تاریخ اسلام» معرفی گردد.
کتاب عاشورا؛ انگیزه، شیوه و بازتاب:
عنوان اثری است از حضرت آیة‌الله محمّدفاضل استرآبادی، رئیس حوزه علمیه مازندران. این اثر به تبیین حرکت امام حسین(ع) از مدینه تا کربلا اختصاص دارد و می‌کوشد گوشه‌ای از ناگفته‌های عاشورا را روایت کند. از عاشورا بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند و نکات ارزشمند و شورآفرین و نوپدید فراوانی را بیان کرده‌اند، اما همچنان زمینه برای گفتن و نوشتن آماده است، به‌ویژه دربارۀ انگیزۀ این حرکت که هر قدر در آن سرمایه‌گذاری علمی و فکری صورت گیرد، شایسته است.
این اثر در شش بخش: ( بخش اول: شام؛ بخش دوم: مدینه؛ بخش سوم: بین مدینه و مکّه؛ بخش چهارم: مکّه؛ بخش پنجم: خروج از مکّه و وقایع کوفه؛ بخش ششم: کربلا سرزمین موعود) نگاشته شده و هر بخش خود شامل چند فصل است.
تاریخ سیاسی شیعیان اثنا عشری در ایران:
این كتاب عوامل متعدد پیشرفت معنوی و مادی شیعیان اثنا عشری در ایران را شناسایی كرده، و گستره فعالیت های آن ها در ابعاد گوناگون فرهنگی و سیاسی و چگونگی عبور آنان از فراز و نشیب های سیاسی و لایه های در هم تنیدۀ استبداد فكری و دیكتاتوری سیاسی حاكم بر جامعۀ ایران را نشان داده است. طی شش فصل این کتاب، ارتباط شیعیان با امویان، عبّاسیان، طاهریان، آل بویه، غرنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان، ایلخانان، تیموریان، و تركمانان بیان شده است.
